Najčešći uzročnik raka grlića materice je Humani papiloma virus (HPV). Postoji preko 100 tipova HPV virusa, a neki od njih su izazivači raka debelog crijeva, genitalnih organa i raka usne duplje. Stručna javnost vjeruje da se karcinom grlića materice može pobjediti redovnom kontrolom, a podaci pokazuju da ga je moguće spriječiti u oko 90% slučajeva.
Od infekcije virusom HPV i prvih atipičnih promjena do razvoja raka grlića materice prođe između 8 i 10 godina, što je prilično dug vremenski period. Otkrivanje premalignih promjena i na vrijeme započeto liječenje su ključni za dobar ishod. Ukoliko se na vrijeme ne uklone, premaligne promjene u nekom trenutku mogu, ali ne moraju postati kancerozne. Ukoliko žena ne ide na redovan godišnji pregled, to može ostati neprimjećeno.
U Crnoj Gori, rak grlića spada među vodeće uzroke oboljevanja i umiranja žena.
Kako sprječiti karcinom grlića?
Preventivne mjere koje drastično pomažu u sprječavanju razvoja bolesti su redovni ginekološki pregledi i HPV vakcinacija. Vakcina uspješno štiti od 9 tipova HPV virusa, ali ne može da ukloni virus ukoliko je on već ušao u organizam. U Australiji i drugim zemljama u kojima se vakcinacija sprovodi godinama, broj predkanceroznih promjena i genitalnih kondiloma se drastično smanjio. Pa ipak, to ne znači da nakon vakcinacije potreba za preventivnim pregledima prestaje. Bez obzira na izuzetnu efikasnost vakcine, ona ne pruža zaštitu od svih postojećih tipova HPV virusa.
Redovni ginekološki pregledi koje je potrebno raditi jednom u dvije godine pored ostalog podrazumjevaju i Papanikolau test. Ovaj jednostavan test nazvan je po grčkom naučniku koji ga je otkrio još u 2. deceniji 20. vijeka. Radi se tako što ginekolog sa površine grlića materice uzima bris koji nakon laboratorijske analize pod mikroskopom otkriva da li se među ćelijama nalaze i neke izmjenjene. Ukoliko je to slučaj, rade se dalja ispitivanja, a redovni pregledi obavljaju se češće. Važno je znati da se Papa test ne radi tokom menstruacije, kao i da dva dana prije pregleda ne treba imati seksualne odnose i ne treba koristiti vaginalete.
Ukoliko je rezultat Papa testa abnormalan, to ne znači da postoji kancer, već da su otkrivene izmjenjene ćelije koje je ponekad potrebno ukloniti da ne bi prerasle u kancer. Ova procedura je rutinska i često se izvodi u ambulantnim uslovima. Na osnovu različitih parametara, starosti i sveukupnog zdravstvenog stanja pacijentkinje, kao i eventualnih ranije prisutnih malignih oboljenja, ginekolog procjenjuje koje je promjene neophodno ukloniti, a koje je dovoljno pratiti.
Najčešći simptomi raka grlića materice
Veliki problem predstavlja to što na početku bolesti uglavnom ne postoje simptomi koji bi ukazali na nju. Oko 60% žena ljekarsku pomoć potraži tek kad kancer poodmakne, a šanse za izlečenjem su znatno manje. Pored toga što liječenje tada postaje teže i kompleksnije, ono pored hirurškog zahvata često uključuje i radioterapiju.
Iako na početku karcinoma grlića materice simptomi ne postoje, kasnije se može javiti krvarenje koje nije povezano s menstrualnim ciklusom, bol u nozi ili krstima, a ponekad i otok noge. Ukoliko se javi bilo šta od navedenog ili su simptomi prisutni tokom dužeg perioda, potrebno je što prije otići na ljekarski pregled.
Naravno, postoje životni periodi (npr. perimenopauza) kada zbog hormonskog disbalansa postoje produžena, izuzetno obilna krvarenja ili se ona javljaju u nepravilnim razmacima. Bez obzira na to što su ovakvi slučajevi u perimenopoauzi očekivani, žena ipak treba da ode na pregled kako bi ginekolog utvrdio tačan uzrok krvarenja.
Ko je u povećanom riziku?
U većem riziku je svako ko je inficiran određenim tipom HPV virusa tokom dužeg perioda. Vjerovatnoća da dođe do razvoja bolesti raste i ako žena ne ide na redovne preglede, a sklona je čestim promjenama seksualnih partnera i odnosima bez korišćenja prezervativa. Rizik povećava i rano stupanje u seksualne odnose, pušenje, česte vaginalne infekcije i bolesti koje narušavaju imunitet.
